Interview: Hulp van een hond

Francisca vertelt dat ze al jaren werkt met honden en met mensen. Toch wordt ze nog wel eens verrast: We hebben honden binnen de stichting die mooie voorbeelden van hulp laten zien. Een cliënte wilde gaan automutileren. Ondertussen ging haar hond kattenkwaad uithalen, echt om haar af te leiden. Zij vertelde daarna. “Ja, dan moest ik alles wegleggen en moest ik achter mijn hond aan, want hij deed echt stoute dingen. Uiteindelijk heb ik alles maar weggelegd, want dit ging toch niet werken maar werd ik door mijn hond door dat moeilijke moment heen geholpen.”

Francisca heeft de stichting Dutch Assistance Dogs (DAD) ongeveer 3,5 jaar geleden met een aantal trainer/coaches opgericht. We gingen van start met 15 cliënten. Inmiddels zijn dat er 65 en hebben we helaas een lange wachtlijst. De vraag is groter dan we aankunnen.
Op dit moment begeleiden we voornamelijk (jonge)vrouwen met een eetstoornis, (C)PTSS of autisme. Bij DAD hebben we veel kennis en kunde aan boord, zoals een maatschappelijk werker, iemand die toegepaste psychologie heeft gestudeerd en een orthopedagoog. Daarnaast hebben we allemaal opleidingen gedaan op het gebied van kynologie. De trainer/coaches zijn op verschillende manieren allemaal deskundige op het gebied van het gedrag van honden en van mensen.

Hoe is jullie financiering geregeld?

Het aanschaffen en trainen van assistentiehonden wordt vanuit de zorgverzekeraars helaas niet ondersteund. Wij krijgen als Stichting geen subsidie of andere vaste inkomsten, maar ontvangen wel giften van diverse ‘supporters’ waarmee we de stichting draaiende houden. Tenzij een gemeente het traject financieel wil ondersteunen vanuit de WMO, betalen onze cliënten dit zelf. Helaas komt de financiering bij veel van onze cliënten op hun eigen schouders terecht en moeten zij dit halen uit een studiepotje, vanuit een erfenis, of hebben ze ouders die het kunnen betalen. Wij zouden willen dat het traject vergoed gaat worden, zodat het voor iedereen toegankelijk is.

Op welke manier helpen de honden hun baasje om te dealen met bijvoorbeeld PTSS-klachten?

Het belangrijkste is de aanwezigheid van de hond. Samen met de cliënt kijken we naar wat er nodig is. Dat is afhankelijk van wat iemand heeft meegemaakt. Als iemand in dissociatie raakt, vinden sommigen het fijn als er aanraking is vanuit de hond, maar anderen kunnen echt geen aanraking verdragen op dat moment. Dan piept of blaft de hond bijvoorbeeld om haar eruit te halen.
In het dagelijks leven kan van alles deze cliënten triggeren en ze terug doen denken aan hun trauma’s. Het belangrijkste is dat de focus dan op de hond blijft. Als de hond door heeft dat zijn eigenaar getriggerd wordt, kan hij steun bieden door voor haar voeten te lopen, haar aan te duwen, of te blaffen. De hond geeft afleiding of haalt de cliënt weg uit een situatie waarvan ze zelf nog niet doorheeft dat hierin iets aan de hand is.
Honden kunnen je ook wakker maken als je een nachtmerrie hebt door op het bed te springen en je gezicht af te likken, of als dat juist een enorme trigger is door het licht aan te doen. Het is dus voor ieder traject maatwerk.

Hoe herkennen de honden wat er speelt bij hun baasje?

De honden zien, ruiken en voelen het. Wij mensen moeten het hebben van wat iemand ons vertelt en wat we uit lichaamstaal halen, maar de honden merken ook de chemische verandering in het lichaam als gevolg van bijvoorbeeld angst.

Daarom zijn honden ook zo geschikt. Je ziet de hond soms tijdens een training aan de andere kant van de kamer liggen, maar wanneer we dan een moeilijk onderwerp aansnijden veert hij op en gaat hij oogcontact maken of bij zijn baasje liggen. Je ziet de hond bijna denken: “Hé er gebeurt iets. Ik moet er voor mijn baasje zijn.”

Zijn alle honden geschikt om hulphond te worden?

Niet alle honden zijn geschikt. Er zijn rassen waar we graag mee werken. We hebben minimum eisen qua hoogte, gezondheid en zeker qua karakter. Een Chihuahua kan een goed maatje zijn, maar in de winkel is een klein hondje niet zo handig. Veel cliënten willen vanwege hun verleden een grote stoere hond. Dan voelen ze zich veiliger, maar je moet een( grote) hond wel leren handelen.

De honden moeten sensitief zijn, maar niet te gevoelig of angstig. Zelfstandigheid is belangrijk, maar er moet wel communicatie over en weer zijn. Hij wordt immers onderdeel van een team. Op het moment dat je een hond gaat overvragen, kunnen er allerlei gedragingen en gezondheidsproblemen ontstaan die niet wenselijk zijn. Daarom moet de hond voldoende draagkracht hebben om onze doelgroep te kunnen steunen. Zowel het welzijn van de cliënt als van de hond staat bij ons voorop. Wanneer iemand al een hond heeft, gaan we deze testen om te kijken of hij de capaciteiten aan boord heeft die nodig zijn. We werken samen met een aantal fokkers en testen de pups als ze zeven weken oud zijn. De geselecteerde pup gaat dan met acht weken naar de cliënt. Tevens werken we samen met een organisatie waarvan we jong volwassen of volwassen honden in traject kunnen nemen.

Hoe ziet de opleiding van de hond eruit?

Voor de hond daadwerkelijk naar de cliënt gaat, starten we een pre traject met de honden van onze trainers. Hierdoor kunnen zij al ervaring opdoen voordat de acht weken oude pup bij hen komt. We beginnen geleidelijk aan. Met een pup moet je 4/5/6 keer per dag naar buiten. Dat is een grote stap voor cliënten die weinig buiten komen. Met het pre traject kan de cliënt hier van te voren naartoe werken.

Op een gegeven moment krijgt de pup een tuigje en gaan we samen een keer een rondje door een winkel lopen om ervaring op te doen. Ook dit is een leerproces voor beiden. Het komt voor dat een winkelmedewerker zegt dat er geen honden naar binnen mogen. Voor cliënten die angstig zijn en moeite hebben met grenzen aangeven is dit super eng. Wij gaan in het begin mee en begeleiden ze hierin. In het eerste jaar werken we voornamelijk aan de band tussen cliënt en hond, dus aan het samen leggen van een basis. Als deze goed is, kun je alles bouwen. De hond moet minimaal één jaar oud zijn voordat het team hun basiscertificering kan behalen, en minimaal anderhalf jaar oud voor de volledige certificering. Nadien ga je pas kilometers maken, net zoals je pas goed leert autorijden nadat je een rijbewijs gehaald hebt.

Het is dus een leerproces van jaren voor hond en cliënt?

Vaak horen we: “mijn laatste redmiddel is een hond”. Uiteindelijk maakt de hond het leven dragelijk, maar de weg er naar toe is soms loodzwaar. Het is een pittig traject voor de cliënten. Soms moeten we ook concluderen dat iemand er (nog) niet klaar voor is. Vaak denkt men dat als de hond er is, dat het rozengeur en maneschijn wordt. Dat is niet zo. Het is hard werken en de hond zal je confronteren met je problemen. Cliënten die gewend zijn om zich af te sluiten van hun omgeving als ze verdrietig zijn, zullen zich ook door de hond afgewezen voelen als die aan de andere kant van de kamer gaat zitten op een dergelijk moment. Wij moeten ze dan leren om heel voorzichtig het deurtje open te zetten en de hond toe te laten.

Jullie geven de cliënten dus ook inzicht en begeleiding?

Dat klopt, we zijn daarom aan beide kanten geschoold. We moeten niet in de behandelrol gaan zitten, maar sluiten wel graag aan bij een behandeling zodat alle neuzen dezelfde kant op staan. Wij geven bij DAD veel van onszelf en daardoor krijgen we ook veel van de cliënten terug. Wij werken niet alleen tussen 9 tot 5. Hierdoor hoor je veel, zie je veel en voel je ook veel bij de cliënten. Dat kunnen ze dan ook weer aan hun behandelaren teruggeven, zeker als een traject ergens stagneert. Sommige van onze cliënten zijn uitbehandeld, maar we zien vaak dat er door het werken met de hond na een tijd toch weer behandelmogelijkheden zijn. Een hond is 24 uur per dag aanwezig. Daar waar de hulpverlening aan het einde van de dag naar huis gaat, blijft de hond altijd. Die ondersteunt op een hele andere manier en daardoor zijn er soms weer ingangen.

Sta jij nog wel eens verstelt van wat een hond doet?

We zijn regelmatig blij verrast door de stappen die cliënten zetten samen met hun hond, maar ook door wat de honden voor elkaar krijgen. Eén van de cliënten die ik begeleid, zat vast in haar eetstoornis. Soms speelde dan haar bewegingsdrang op en moest haar huis extreem goed schoon gemaakt worden. Ze stuurde mij op een gegeven moment een berichtje “Ze heeft nu al drie keer de stofzuiger uit gezet.” Met haar poot de knop ingedrukt. Later kreeg ik nog een berichtje: “Nu is het wel duidelijk, ze heeft de stekker uit het stopcontact getrokken”. Daar moest ik om lachen. We kunnen vaardigheden aanleren, maar dit hebben we niet geleerd. De hond vond blijkbaar dat het tijd was om te stoppen.

Gaan de honden met pensioen?

De honden zijn eigendom van onze cliënten. Ze gaan met pensioen maar blijven bij de cliënt. Er zijn cliënten die door de hond uit hun isolement zijn gekomen. Die weer studeren of werken en geen nieuwe hond nodig hebben. Er zijn ook cliënten die altijd een hulphond nodig zullen hebben, omdat het leven te gecompliceerd is vanwege bijvoorbeeld autisme. In dat geval komt er een opvolger. Het mooiste is dat je deze kan opleiden als de huidige hond nog aan het werk is, zodat hij kan helpen met de opleiding.

Heb jij nog wensen voor de cliënten of voor DAD?

Ik hoop dat ons werk nog meer erkend gaat worden door behandelaren, gemeentes en zelfs door zorgverzekeraars. Vooral voor de cliënten. Zij staan vaak al buiten de maatschappij en moeten dan ook nog vechten voor een hulphond. Soms tot een hoorzitting aan toe, omdat het niet vergoed wordt. In het voortraject kijken we naar de financiële draagkracht. Als deze er niet is, ondersteunen we in de aanvraag bij de gemeente. Soms moet men uitwijken naar Crowd funding. Dat is vaak heel verdrietig, want deze mensen willen geen ruimte vragen en dan moeten ze hun verhaal vertellen en aan de hele wereld vragen of ze willen doneren. Enkel om hun leven misschien dragelijker te maken. Ik gun toekomstige cliënten dat dit niet meer nodig zal zijn.

Meer informatie over hulphonden of DAD is te vinden op: dutchassistancedogs.nl.